ΥΛΙΚΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΟΧΥΡΩΝ

Η οχυρωματική αυτή γραμμή αποτελούνταν κυρίως από υπόγειες σήραγγες που περιλάμβαναν επιμέρους επίγεια οχυρά συγκροτήματα, με παρατηρητήρια, πυροβολεία, πολυβολεία κ.λπ., καθώς και μία τεράστια ανάπτυξη αντιαρματικών τάφρων, χαρακωμάτων, ζωνών αντιαρματικών σιδηροπηγμάτων και σκυροδέματος σε διπλές και τριπλές γραμμές ανάσχεσης, που στο σύνολό του για την εποχή του και με τα τότε ελληνικά δεδομένα αποτέλεσε ένα τιτάνιο έργο.

Εκτός από τα συγκροτήματα των οχυρών απαιτήθηκε και η διάνοιξη νέων οδών που συνέδεαν τα οχυρά με τις πόλεις της Μακεδονίας αλλά και μεταξύ τους, η επισκευή παλαιών και μεγάλης κλίμακας εκσκαφές διαφόρων τύπων. Επίσης, έγιναν λιμενικές εγκαταστάσεις  που θα βοηθούσαν στη μεταφορά υλικών και προσωπικού προς τις οχυρές θέσεις. Τα έργα αυτά δεν βελτίωσαν μόνο την πολεμική προετοιμασία αλλά πρόσφεραν και δυνατότητες ανάπτυξης των ευρύτερων περιοχών τις επόμενες δεκαετίες.

o          Διάνοιξη νέων οδών: 115 χλμ.

o          Αξιοποίηση και επισκευή παλαιών οδών: 92 χλμ.

o          Εκσκαφές επιφανειακών έργων: 16.000 κ.μ.

o          Εκσκαφές υπόγειων έργων: 291.000 κ.μ.

o          Εκσκαφές οδοποιίας: 927.000 κ.μ.

Το κάθε οχυρό αποτελούσε στο σύνολό του ένα περίκλειστο έργο από ένα ή περισσότερα στεγανά συγκροτήματα, ικανό να αμυνθεί προς κάθε κατεύθυνση. Περιλάμβανε σκέπαστρα, πυροβολεία, πολυβολεία, ολμοβολεία, βομβιδοβολεία, παρατηρητήρια, έργα παραλλαγής και παραπλάνησης, πολλαπλές εισόδους και εξόδους. Οι υπόγειες εγκαταστάσεις κάθε οχυρού περιλάμβαναν διοικητήριο, θαλάμους αξιωματικών, θαλάμους οπλιτών, θάλαμο αεριοπλήκτων, τηλεφωνικό κέντρο, μαγειρείο, δεξαμενές νερού, χώρους υγιεινής, αποθήκες τροφίμων (για 15 μέρες), χειρουργείο, φαρμακείο, συστήματα αερισμού, φωτισμού (γεννήτριες, λάμπες πετρελαίου, φακούς κ.ά.), αποχέτευση, εξωτερικές θέσεις μάχης, αντιαρματικά κωλύματα, θέσεις αντιαεροπορικών όπλων κ.ά.

Οι κατασκευές αυτές ήταν ιδιαίτερα ανθεκτικές, ενώ κάποιες εξ αυτών συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα. Η εκσκαφή των υπόγειων χώρων έγινε σε στοά υπονόμου σε περισσότερα από ένα σημεία. Απαιτούσε μεγάλη ακρίβεια χάραξης των αξόνων των διάφορων στοών οριζόντια και χωροσταθμικά. Γι’αυτό το λόγο καταρτιζόταν λεπτομερειακό χωροσταθμικό σχεδιάγραμμα της διάταξης των υπόγειων χώρων σε κλίμακα 1:200. Η υπόγεια εκσκαφή κατευθυνόταν με ταχύμετρο, ενώ οι στοές υποστυλώνονταν με ξυλοδεσιές από ακατέργαστη ξυλεία.

Τα υλικά κατασκευής καθορίστηκαν σύμφωνα με τον Γαλλικό κανονισμό Οργανώσεως Εδάφους. Γι’ αυτό και το Επιτελείο προσέφυγε στην επιτροπή των τριών μεγάλων καθηγητών του Πολυτεχνείου, των Νίκου Κιτσίκη πρύτανη, Περικλή Παρασκευοπούλου καθηγητή ενισχυμένου σκυροδέματος (μπετόν αρμέ) και Αθανάσιου Ρουσόπουλου καθηγητή σιδηρών, ενώ συμμετείχαν και δύο σημαντικοί αξιωματικοί του Μηχανικού, οι Θεοδώρου και Αγάθωνος.

Η Επιτροπή υπέβαλε και γραπτή έκθεση, η οποία είναι ένα αριστούργημα επιστημονικής σκέψης για την εποχή εκείνη, με την οποία αποφαίνεται ότι: οι επάνω μάζες του σκυροδέματος πρέπει να είναι οπλισμένες με οπλισμό όσο το δυνατόν μικροτέρας διαμέτρου, σαν να ήσαν ίνες, και όσο τo δυνατόν πυκνότερης διάταξης, χωρίς να είναι σε επαφή με τους οπλισμούς καθέτως προς την επιφάνεια….

Το ειδικό τσιμέντο ήταν αντοχής 625 χιλιογράμμων ανά τετραγωνικό εκατοστό και παράχθηκε με ειδική παραγγελία από ελληνικές βιομηχανίες, στα εργοστάσια TITAN. Στο μπετόν αυτό εφαρμόστηκαν μηχανικά μέσα, χρησιμοποιήθηκαν δηλαδή μπετονιέρες και δονητές που δεν ήταν τότε διαδεδομένα. Τα σκύρα προέρχονταν από υγιή πετρώματα, κυρίως ασβεστολιθικά, χαλίκια ποταμιών, χρησιμοποιήθηκε άμμος από ρέματα ή ποτάμια αλλά και από λατομεία και ο κανονικός σίδηρος. Προκειμένου να αυξήσουν τη στεγανότητα και την ανθεκτικότητα του υλικού στα υπόγεια έργα, έκαναν χρήση θηραϊκής γης σε αναλογία 50 κιλά ανά κυβικό σκυροδέματος.

Το εσωτερικό των έργων αυτών φωτιζόταν κυρίως με λάμπες πετρελαίου, ενώ σε μερικά είχαν εγκατασταθεί και κάποιες ηλεκτρογεννήτριες. Ο εξαερισμός τους επιτυγχανόταν τόσο με τεχνητές όσο και με φυσικές μεθόδους. Εγκαταστάθηκαν μηχανοκίνητοι ανεμιστήρες σε κεντρικό μηχανοστάσιο, ενώ με ειδικό φρέαρ γινόταν ο αερισμός σε περίπτωση μολύνσεως από αέρια. Η δε παροχή νερού γινόταν από το δημόσιο δίκτυο. Για την επικοινωνία των Οχυρών εγκαταστάθηκαν υπόγεια και εναέρια τηλεφωνικά δίκτυα.

Οι θύρες των Οχυρών ήταν από πραγματικό χάλυβα πάχους 50 χιλ.